Textíll

• Neytendavald
  Með því að kaupa minna geta neytendur til lengri tíma haft áhrif á magn framleiðslu textíls í heiminum. Þar með draga þeir úr auðlindanýtingu og neikvæðum áhrifum á umhverfi og samfélag.

• Kaupa fáar flíkur en góðar
  Sökum lágs verðs kaupum við oft flíkur án þess að hugsa út í hvort við þurfum á þeim að halda, hversu lengi þær eiga eftir að endast eða hvort við eigum eitthvað nú þegar sem hefur sama notagildi. Eitt ráð til að draga úr neyslu er að hafa þessi atriði bakvið eyrað í innkaupum og ígrunda betur hvað við erum að kaupa, hvers vegna og hver gæðin eru. Einnig hvort að innkaupin veita okkur raunverulega hamingju 🙂

• Lána og leigja
  Föt sem við þurfum sjaldan að nota, svosem brúðkaupsfatnaður, galaföt, skíðafatnaður og svo fram vegis er oft óþarfi að eiga. Þá er sniðugt að leigja eða fá lánað og vera duglegur að lána öðrum.

• Minni neikvæð áhrif
  Með því að nota fötin okkar tvöfalt lengur getum við dregið úr umhverfisáhrifum af neyslu okkar á fatnaði um helming.

• Gera við
  Með viðgerðum getum við lengt endingartíma textíls mikið. Með einfaldari leit á vefnum má finna fjöldan allan af leiðbeiningum um hvernig það er gert, auk þess sem hægt er að fara á námskeið eða leita sér aðstoðar hjá fagmanni. Notkun viðgerðaþjónustu hefur dregist saman eftir því sem vöruverð lækkar en oft er hægt að tvöfalda endingartíma með að nýta sér handlagna klæðskera og viðgerðarfólk. Hér er listi yfir nokkrar saumastofur, en leit á netinu gefur fleiri niðurstöður.
  Breytt og bætt – Smáralind.
  Elínborg saumastofa – Miðhrauni 22, Garðabær.
  Klæðskerahöllin – Hringbraut 49, Reykjavík.
  Listasaumur – Kringlunni, Reykjavík
  Saumsprettan – Síðumúli 31, Reykjavík.
  Saumastofa Hassans – Hverfisgata 43, Reykjavík.
  Saumastofa Súsönnu – Hamraborg 1, Kópavogur.
  Litla saumastofan – Brekkugata 9, Akureyri
  Saumastofan Una –  Grundargata 6, Akureyri.
  Saumastofan Íris –  Einbúastígur 2,  Skagaströnd
  Saumastofan Rósa – Brekkuhús 1, Reykjavík
• Skærin á vinnuborðinu – TdP design – Ægisbraut 30, Akranes

• Breyta
  Stundum henta flíkur ekki lengur, til dæmis vegna þess að þær eru of litlar, of síðar, of víðar, orðnar slitnar eða komnar úr tísku. Fyrir handlagna er um að gera að nýta efnið áfram og sauma sér eitthvað nýtt. Einnig er hægt að nýta mikið notaðan textíl í tuskur, götóttar sokkabuxur má klippa niður og nota sem hárteygjur o.s.frv. Hér er einnig hægt að setja sig í samband við klæðskera eða saumastofur. Ýmis fyrirtæki hér á landi hafa byggst upp á þessari hugmynd en þá er gengið skrefinu lengra og búinn til hágæða tískufatnaður úr fötum og öðrum textíl sem ekki er lengur í notkun. Sem dæmi má nefna:
  Guðrún Borghildur – Endurnýtt hráefni eins og leðurjakkar og gömul tjöld nýtt til að búa til fylgihluti af ýmsu tagi.
  Sisters Redesign, Litla hönnunarbúðin – Íslensk hönnun úr endurunnu efni.
  Aftur – Hönnun úr endurnýttum fatnaði.

• Fara vel með
  Með því að fara vel með föt má lengja líftíma þeirra mikið. Til dæmis með að fara eftir þvottaleiðbeiningum og fækka þvottum með blettahreinsun. Föt sem lykta er hægt að meðhöndla og/eða viðra. Samkvæmt leiðbeiningarstöð heimilanna þolir textíll yfirleitt betur kaldari og styttri þvottaprógröm með minni vindingu.

• Kostirnir við notað
  Með því að kaupa notaðar flíkur sparar þú orku, efni og vatn sem notað er í framleiðslu nýrra flíka. Gæði notaðs fatnaðar á Íslandi eru almennt mikil og allir ættu að geta fundið sér eitthvað við sitt hæfi. Ýmsir aðilar selja notuð föt á Íslandi, hér má finna lista yfir nokkra aðila en leit á netinu gefur betra úrval.

• Aftur nýtt – Sunnuhlíð 12, Akureyri. Básar þar sem hægt er að kaupa og selja notaðan fatnað.
• Attikk – Laugavegi 168, 105 Reykjavík. Vottaðar merkjavörur frá fyrri eiganda
• Barnaloppan– Skeifunni 11, Reykjavík. Básar þar sem hægt er að kaupa og selja notaðar barnavörur.
• Bernska – netverslun með notuð barnaföt. Gera tilboð í föt, kaupa þau af seljendum og sjá um allt söluferlið.
• Elley – Austurströnd 10, Seltjarnarnesi. Hægt að gefa og kaupa notuð föt og fylgihluti, allur ágóði rennur til Kvennaathvarfsins.
• Elvíra 101 – Klapparstíg 5, Reykjavík. Gegn mánaðargjaldi er hægt að leigja notuð föt og sömuleiðis koma sínum eigin fötum í leigu.
• Extraloppan – Smáralind. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt fyrir fullorðna.
• Fatabúðir Rauða Krossins  – um allt land.
• Fjallamarkaðurinn – Kringlan 7. Þar er hægt að kaupa og selja notuð útivistarföt.
• Gullið mitt – Holtagarðar, Reykjavík. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt.
• Gyllti kötturinn – Austurstræti 8, Reykjavík. Notuð föt til sölu.
• Hertex – Reykjavík og Akureyri. Fata og nytjamarkaður.
• Hringekjan – Þórunnartún 2, Reykjavík. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt.
• Kubuneh – Allir skipta máli – Vestmannabraut 37, Vestmannaeyjum. Notuð föt til sölu.
• Kringlubazaar – Kringlunni. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt fyrir bæði börn og fullorðna.
• Nytjamarkaður ABC – Nýbýlavegur 6, Kópavogi. Notuð föt o.fl. til styrktar ABC barnahjálpar.
• Nytjamarkaður Samhjálpar – Ármúli 11, Reykjavík. Notuð föt o.fl. til sölu til styrkar Samhjálp.
• Regn – Elskuð föt í appi.
• Rótin – Fatamarkaður Konukots – Eskihlíð 4, Reykjavík. Notuð föt til sölu til styrktar Konukoti.
• Space Odyssey – Skólavörðustíg 22b, Reykjavík. Skiptimarkaður og verslun með notuð föt. Hægt að mæta með hrein og heilleg föt og fá inneign í verslun.
• Spúútnik – Kringlunni og Laugavegi 28b, Reykjavík. Notuð föt til sölu.
• Stína fína – Strandgötu 29, Hafnarfirði. Umboðssala á notuðum fatnaði, skóm og fleira fyrir konur.
• Trendport – Hafnargata 60, Keflavík. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt fyrir bæði börn og fullorðna.
• Verzlanahöllin – Laugavegi 26, Reykjavík. Þar er hægt að kaupa og selja notuð föt.
• Visteyri – Vistvænt markaðstorg þar sem þú getur keypt og selt notaðar vörur á einfaldan og öruggan hátt.
• Wasteland Reykjavík – Ingólfsstræti 5, Reykjavík. Notuð föt til sölu.
• What Magna wore – Freyjugata 14, Reykjavík. Notuð föt til sölu.

• Veistu um fleiri? sendu okkur línu á ust@ust.is

• Finnum notuðu farveg
  Ólíkt því sem margir halda er aðeins brot af þeim fatnaði sem skilað er í sérsöfnun notaður áfram, en mikill hluti er endurnýttur í tuskur eða önnur efni í lægri gæðum en upprunalega varan. Ef við viljum tryggja að fatnaður í góðu standi komist í notkun getur verið betra að:

• Gefa vinum eða fjölskyldu
  Hvað er betra en að sjá gamla flík á einhverjum sem okkur þykir vænt um? Það eru ekki einungis barnaföt sem hægt er að gefa áfram heldur líka föt sem maður passar ekki í lengur eða er kominn með leið á. Kannski eru einhver systkini eða frændsystkini, vinir eða vandamenn sem yrðu mjög ánægðir með flíkina eða rúmfötin.

• Nýta skiptimarkaði
  Skiptimarkaðir eru frábær leið til að koma fötum og öðrum textíl í áframhaldandi notkun.Reglulega eru auglýstir fataskiptimarkaðir sem geta verið góðir staðir til að losa sig við vel nothæf föt og ná sér í eitthvað í staðinn.Foreldrafélög geta tekið sig saman og verið með fataskiptimarkaði í skólum. Ein útfærsla er að skipta stærðum niður á mismunandi stofur til að auðvelda öllum að finna föt sem passa.Einnig geta vinahópar eða vinnustaðir skipulagt fataskiptimarkaði. Eða látið slá hanga allan ársins hring þar sem fólk getur skilið eftir eða sótt sér notuð föt.

• Flokkum textíl
  Ef textíl er hent beint í almennt sorp erum við bæði að henda auðlindum sem fóru í framleiðsluna og eins að taka landsvæði sem gæti nýst í annað undir urðun. Það er því mikilvægt að flokka textíl og skila á rétta staði þegar hann nýtist ekki lengur.
• Skilum textíl rétt
  ​Föt og annar textíll á að vera hreinn, þurr og pakkaður í lokaðan plastpoka. Það er í góðu að efnin séu rifin eða slitin þar sem þau nýtast þá til endurvinnslu.

  Skila má textíl meðal annars til:

  • Fatasöfnunar Rauða krossins
  • Textílsöfnunar Terru og Rauða krossins frá fyrirtækjum
  • Hertex
  • Samhjálp

Textíliðnaðurinn er einn sá umfangsmesti í heimi og honum fylgir gríðarleg efnanotkun, ferskvatnsmengun og losun gróðurhúsalofttegunda

• Orkunotkun
  Iðnaðurinn er frekur á auðlindir og krefst mikillar notkunar á orku, vatni, efnavöru og varnarefnum. Samkvæmt skilgreiningum Umhverfisstofnunar Evrópu (2014) og Norrænu ráðherranefndarinnar (2015) er textíll fjórði stærsti umhverfisþáttur einstaklinga á eftir húsnæði, samgöngum og matvælum.

• Vatnsnotkun
  Áætlað hefur verið að við framleiðslu á einum gallabuxum þurfi í kringum 10.000 lítra af vatni miðað við núverandi framleiðsluaðferðir og um 3.000 lítra í einn stuttermabol. Þetta ásamt því gríðarlega magni af efnavöru sem notað er í virðiskeðjunni hefur í för með sér mikla mengun á ferskvatni í þeim löndum þar sem framleiðslan fer fram. Sameinuðu þjóðirnar hafa áætlað að um 20% af allri mengun sem finna má í skólpi frá iðnaði sé frá textíliðnaðinum.

• Losun gróðurhúsalofttegunda
  Í virðiskeðjunni á sér einnig stað losun gróðurhúsalofttegunda en talið er að um 8-10% af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda í heiminum megi rekja til textíliðnaðarins. Miðað við mikla aukningu á framleiðslumagni síðustu áratugi mun losunin halda áfram að aukast, ekki hvað síst vegna aukinnar áherslu á skynditísku (e. fast fashion). Heildarlosun gróðurhúsalofttegunda frá textílframleiðslu er í kringum 1,2 milljarðar tonna á ári sem er meira en frá öllu millilandaflugi og sjóflutningum samanlagt.

• Örplast
  Úr flíkum sem  framleiddar eru úr gerviefnum losna örtrefjar úr plasti (örplast) þegar þær eru þvegnar sem svo berast til sjávar og valda plastmengun í hafi.

• Línulegt kerfi
  Sú þróun sem hefur átt sér stað í framleiðslu og notkun á textíl er langt frá því að vera sjálfbær. Framleiðslan hefur tvöfaldast síðan árið 2000 og á sama tíma hefur notkun hverrar flíkur farið úr 200 skiptum niður í rúmlega 150 skipti. Kerfið er nánast alfarið línulegt, við sjáum nýjar vörur í verslunum í hverri viku og flíkur eru þar af leiðandi notaðar í stuttan tíma og enda fljótt í urðun. Verð á textíl endurspeglar ekki raunkostnað umhverfisins og samfélagsins við framleiðsluna og þannig er erfitt fyrir okkur að sjá auðlindirnar sem eru notaðar í allri virðiskeðjunni.

Það starfa um 75 milljónir manns í textíliðnaðinum og mannsæmandi vinnuskilyrði eru ekki allsstaðar tryggð.

• Skaðlegt vinnuumhverfi
  Vinnuumhverfi þeirra sem starfa í textíliðnaðinum er oft skaðlegt vegna hættulegra efna sem notuð eru í framleiðslunni.

• Aðstæður starfsfólks
  Mikill þrýstingur er á að halda kostnaði og tíma sem fer í framleiðsluna í lágmarki sem verður til þess að verkamenn líða fyrir slæma og jafnvel hættulega vinnuaðstöðu, langan vinnutíma og lágt kaup. Áhersla á að lágmarka kostnað hefur líka í för með sér að oft er sparað í mengunarvörnum og öryggismálum.

• Nærumhverfi verksmiðja
  Einnig geta umhverfisáhrif framleiðslunnar haft bein neikvæð áhrif í nærumhverfi verksmiðjanna og þar með samfélögin þar í kring.